Kadınların en verimli dönemlerinde toplanan yumurta hücrelerinin özel dondurma programı sayesinde ileride kullanılma işlemi olan yumurta dondurma konusunda Yeditepe Üniversitesi Tüp Bebek Merkezi Direktörü Prof. Dr. Cem Fıçıcıoğlu merak eden soruları yanıtlıyor.
Yazı: Şeyma Taşkıran
Yumurtalar hangi durumlarda dondurulur?
Kısırlığa neden olabilen radyoterapi, kemoterapi gibi kanser tedavisi öncesi üreme kapasitesinin korunması, yumurtalık fonksiyonunun kaybolmasına yol açabilecek cerrahi operasyonlar öncesi, düşük over rezervi (DOR) olup henüz doğurmamış veya aile öyküsünde erken menopoz hikayesine sahip olup bunu üç uzman tabipten oluşan sağlık kurulu raporu ile belgelendiren bireylere ülkemizde yasal olarak yumurta dondurma işlemi yapılabilmektedir.
Yumurta dondurma işlemi yumurtaya zarar verir mi? Nasıl dondurulur?
Hücrelerin dondurulması hücre ölümüne neden olmaz. Dondurma işlemi hücre içi moleküler hareketin ve hücre metabolizmasının kısa süreliğine durdurulmasıdır. Hücre ölümüne hücre içinde oluşan buz kristalleri neden olur. Mevcut dondurma tekniği ile (vitrifikasyon, camsılaştırma) hücre içi buz kristalleri oluşumu engellenerek hücreler sıvı azot içerisinde yıllarca canlılığını korur.
Ortalama 10-14 gün süren ilaç tedavisi ile yumurtalıklar kontrollü bir şekilde uyarıldıktan sonra anestezi altında yumurta toplama işlemi yapılır. Bu işlem sonrasında elde edilen yumurta hücreleri yukarıda bahsedilen vitrifikasyon (hızlı) dondurma yöntemi uygulanarak dondurulur. Dondurma öncesi kişiden mutlaka izin formu alınmalıdır. Dondurma sebebini belirten belge ve raporlar forma eklenmelidir. Dondurulan gonad hücreleri -196 °C’de sıvı nitrojen içeren saklama tanklarında kayıtları tutularak saklanırlar. Kayıt tutulurken mutlaka hangi doku veya hücrenin dondurulduğu, kime ait olduğu, sayısı, ve ne zaman dondurulduğu ayrıntılı olarak yazılmalıdır.
Donmuş yumurtaların artık saklanmasını istemiyorsam seçeneklerim nelerdir?
Yumurtaları dondurulan kişi artık yumurtaları kullanmak istemiyor ve saklanmasını devam ettirmek istemiyorsa tek seçenek yumurtaların imha edilmesidir. Bunun için merkeze müracaat ederek imha nedenini belirten ve imzasının olduğu talep dilekçesini vermelidir. Bunun üzerine Sağlık Bakanlığına bildirim yapılarak yumurtalar imha edilir.
Yumurta dondurma işlemi doğacak bebeğe zarar verir mi?
Yumurta dondurma işlemi doğacak bebeğe zarar vermez. Dondurulmuş oositler ile ilk ikiz gebelik 1986 yılında gerçekleşmiş ve o günden bu yana konjenital defekt olmaksızın binden fazla canlı doğum gerçekleşmiştir. Yapılan çalışmalarda yumurta dondurma ile elde edilen dondurulan yumurtalardan elde edilen canlı doğumlar ile taze yumurtalardan elde edilenler obstetrik (diabet, hipertansiyon, erken doğum, anemi vs) ve perinatal sonuçlar açısından karşılaştırıldığında anlamlı farklılık gözlenmemiştir.
Dondurulmuş yumurtalar elde edilen embriyolar dondurulabilir mi?
Vitrifikasyon ile dondurulan yumurtalardan elde edilen embriyoların tekrar dondurulmasının canlı doğum oranına olumsuz etkisi gözlenmemiştir.
Dondurulmuş yumurtalar ne kadar süre ile saklanmaktadır?
Saklama süresi 1 yıldır (her yıl hastanın onayı ile süre 5 yıla kadar uzatılabilir, 5 yıldan sonra Sağlık Bakanlığı onayı gerekmektedir).
