Baba ve çocuk arasında sağlıklı iletişim kurmak için yapılması gerekenlerin neler olduğunu Psikolojik Danışman Petek Hamlan Bebek Muhabbeti’ne özel olarak yanıtladı. Hamlan, “Baba, çocuğun hayattaki duruşu, özgüveni üzerinde önemli bir etkiye sahiptir” cümlesiyle baba-çocuk ilişkisinin önemini vurguluyor.

Yazı: Şeyma Taşkıran

Baba olmak birçok erkeğin genç yaşlarda endişelenmesine sebep olurken, bebeğini ilk kucağına aldığı andan değişen bir duygu geçişidir. Birçok erkek baba olmayı, “Bebeğimi ilk kucağıma aldığımda daha önce hiç hissetmediğim tarifsiz bir duygu yaşadım” sözleriyle ifade eder. İşte bu anda başlar baba-çocuk ilişkisi, sağlam temellerin atılmasıyla ve doğru iletişimle gelecekte de kendine güvenen ve başarılı bireylerin yetişmesine neden olur.

Bebekler doğdukları andan itibaren anne ve babalarına ihtiyaç duyar. Bu noktada babalara düşen görevler nelerdir?

Bebeğin hayatının ilk dönemlerinde babanın rolü anneye göre daha dolaylı oluyor. Bu dönemler, yenidoğan bebeğin anneye en çok ihtiyaç duyduğu ve ilişki kurduğu bir zaman. Dolayısıyla sağlıklı bir anne çocuk bağı oluşabilmesi için, annenin rahat ve huzurlu olması, bebeğinin ihtiyaçlarını en doğal ve kapsayıcı şekilde karşılaması gerekiyor. Tabi böyle bir dönemde anneler için sakin kalabilmek, her zaman rahat hissediyor olmak o kadar da kolay olmuyor. İşte tam bu noktada babaların görevi başlıyor. Anneyi rahatlatmak, kriz oluşturabilecek durumlarda mutlaka yanında olmak, bebeğin günlük bakımıyla ilgilenmek en önemlisi de bir annenin ihtiyaç duyduğu manevi desteği ve sevgiyi verebilmek.

Baba, bebeğiyle doğumdan itibaren doğru iletişimi nasıl kurabilir?

Babalar bu dönemde bebeklerini kucaklayarak ve onlarla göz teması kurarak aralarındaki iletişimi güçlendirmeye çalışabilirler. Bebeğin ilgisini çekebilecek şarkılar söylemek, onunla konuşmak, özellikle de ona karşı hissettikleri duyguları dillendirmek bebeğin de ilgisini çekecektir. Yaş grubuna uygun oyunlar da oynanabilir. Örneğin bebekler 5 aydan itibaren “Ce-e” oyununa oldukça ilgi duyarlar. Bu oyunu oynarken ki paylaşım ve bıraktığı olumlu duygular, baba ve bebek arasındaki iletişimi güçlendirecektir.

Yenidoğan bebeğe bakım sürecinde kendini yetersiz hisseden babalara önerileriniz neler?

Bu dönemde bebek oldukça hassas olduğu, bakım istediği ve bunu sadece birbirinden farklı ağlama biçimleriyle ifade ettiği için onu anlamak çoğu zaman babaları da zorlamaktadır. Bir de öncelikle anneler, bebekle ilişki kurduğu ve kendi düzenini oluşturmaya çalıştıkları için babalar ikinci planda kalabilir. Bu aşamada kendilerini yetersiz hissetmeleri çok normal ve oldukça anlaşılır bir durumdur. Bu aşamada ellerinden gelen en doğal ve sakin ilişkiyi kurmaları onların da işini kolaylaştıracaktır. Süreci en çok zorlaştıran çevreden gelen müdahaleler, yorumlar ve önerilerdir. Zorlanıldığı zamanlarda, destek ihtiyaç hissedilen konuyla ilgili profesyonel görüş alınabilir. Geri kalan süreçte içgüdüleri dinlemekte fayda var. Çünkü hiç kimse, bebeğini annesi ve babası kadar iyi tanıyamaz.

Çocuk gelişiminde babanın rolü nedir?

Çocuk anneden ayrılıp, dış dünyayı keşfederken ilk defa bir üçüncünün yani babanın varlığını farkına varır. Dolayısıyla çocuğun babasıyla olan ilişkisi sosyal hayatında da kuracağı ilişkilerin yapısını belirler. Üç yaşına gelen çocuk, cinsel kimlik farklılıklarını keşfetmeye ve anlamaya çalışır. Bu dönemde kız çocukları anneye mesafe alarak babaya yakınlaşmaya ve onun ilgisini kazanmaya çalışırlar. Erkekler de karşı cins olan annenin beğenisini ve ilgisini kazanmaya çalışırken babayla ufak rekabetlere girebilir. Tabi bazen bu durum daha şiddetli de olabilir. Burada babanın en büyük rolü, erkek çocuğuna model olmak ve ona şefkatle yaklaşmaktır. Çocuğun olumsuz tepkilerine sert bir şekilde yaklaşarak, rekabeti daha da tetiklememek gerekir. Buralarda daha sakin kalabilmeye çalışmak, çocuğu anladığınızı ona hissettirmek ve işbirliği yaparak sorunları çözmek en doğru çözüm olacaktır. Kısacası ne çok sert olmak ne de toleranslı olmamak gerekir. Her zaman olduğu gibi bu konuda da orta yolu bulmak ve dengeli bir ilişki yaratmak en iyisi olacaktır.

Otoriter babalar, gelecekte çocukların davranışlarını nasıl etkiler?

Otoriter babalar çocuğun sosyal yaşamdaki öz güvenini, kendini özgürce ifade edebilme becerilerini, daha esnek ve girişken olma kapasitesini olumsuz yönde etkileyebilir. Tabi ki sınırlar özellikle de babanın bir otoritesinin olması çok önemli. Burada önemli olan otoritenin bir rejim gibi dikte edilmesi yerine daha esneyebilen, çocuğun ihtiyaçlarına göre çizilmiş sınırlarla çevrili, onu korumaya yönelik bir otorite yaratılmasıdır. Otoritenin kendisi problemi yaratan konu değil, otoritenin sunuluş ve uygulanış biçimi problemin kaynağıdır.

Baba profili eksik çocuklarda yaşanan problem nelerdir?

Baba çocuğun güven nesnesidir. Hayattaki duruşu, özgüveni üzerinde önemli bir etkiye sahiptir. Zorlandığı bir konu olduğunda arkasında onu destekleyecek babasının olduğunu bilmek her zaman çocuk için işleri kolaylaştıracaktır. Tabi hayattaki bazı olumsuz deneyimler çocukların babalarıyla az temasta bulunarak büyümesine sebep olabilir. Bir çocuğun babasıyla ne kadar vakit geçirdiğinden çok, nasıl bir baba imgesine sahip olduğu daha önemlidir. Bahsettiğim bu olumlu değerler, çocukta içselleşmişse babası çocuğun yanında olmasa da çocuk yine öz güvenli olacak, rahat ve mutlu hissedebilecektir.

Çocuklarıyla ilk defa yalnız zaman geçirecek olan babalara tavsiyeleriniz neler?

Böyle zamanlarda, ne yapacağım telaşına kapılmak yerine, çocuğa sormak ve onun sevdiği oyunlar veya etkinlikler üzerinden ilerlemek en iyisidir. Özellikle de “Kaliteli zaman geçirmeliyiz” baskısını kendilerine yok yere yaşatmamalılar. Çocuk için en kıymetlisi ebeveynini de keyif aldığı bir etkinliği beraber yapmaktır. Bu bir yürüyüş de olabilir, futbol maçı da, koltukta sarılıp kitap okumak veya birlikte yemek yiyip sohbet etmek de.

Çocuklar, hangi yaş aralığında babalarıyla problem yaşamaya başlar?

Özellikle 3-6 yaş aralığında çocuklar; kendi cinsel kimliğini keşfetmeye ve bireyselliğini kazanmaya çalıştığı yeni ve özel bir döneme girerler. Bu dönemin asıl meselesi karşı cinsin ilgisini ve beğenisini kazanarak nasıl bir birey olduklarıyla ilgili tasarım oluşturmaktır. Kız çocuklar babayla daha çok yakınlaşmaya başlarken, erkekler ise daha rekabet içerikli ilişki kurabilirler. Babaların görevi kız çocuklarına sevgilerini gösterirken onları yaptıkları olumlu şeylerle ilgili takdir etmek ve sosyal alanda iletişimleri konusunda cesaretlendirmektir. Aynı şekilde oğullarına da benzer bir yaklaşım sergilerken farklı olarak hassasiyet göstermeleri gereken konu; aralarında rekabetten kaynaklı çatışmalarda yapıcı ve toleranslı olmalarıdır. Belirli kurallar konusunda net ve tutarlı hareket ederken, problemli zamanlarda çocuğun üzerine gitmek yerine önce onu sakinleştirmek, onu anladıklarını hissettirmeleri gerekir. Unutulmamalıdır ki, babalar oğullarının en önemli rol modelleridir. Özellikle hiçbir şey küçük yaşlarda hem kız hem erkek çocuk için babanın yerini tutamaz. Baba koruyucu, kollayıcı hatta bir süper kahraman gibidir çocuklar için. Bu yüzden en önemlisi, sevgi dolu ve güvenli bir ilişki yaratmaktır.

Ergenlik dönemi de babaların çocuklarıyla ilişki kurmakta ve işbirliği yapmakta zorlandıkları bir dönemdir. Bu süreçte ergenliği iyi tanımak ve anlamak gerekir. Her zaman çocuklara müdahale etmek ve davranışları hakkında fikir yürütmek yerine, onları dinlemek ve anlamaya çalışmak en etkili yöntem olacaktır.