Harekete geç, obeziteyi yen!

İstinye Üniversitesi Sağlık Uygulama ve Araştırma Hastanesi Çocuk Endokrinolojisi Bölümü Doç.Dr. Sevil Arı Yuca, bebek ve çocuklarda görülen obezitenin sebeplerini tüm detaylarıyla Bebek Muhabbeti okuyucularımıza özel olarak yanıtlıyor.

Yazı: Şeyma Taşkıran

Obezite son yıllarda ülkemizde en sık karşılaşılan sağlık problemlerinden biri. Bebeklik döneminde temelleri atılan obezitenin, ergenlik döneminde de devam eden yanlış beslenme alışkanlıkları ve hareketsiz yaşama geçiş, aileler ve çocuklar için büyük bir tehlike oluşturyor. Öncelikle çocuğunuzu sağlıklı yetiştirmek istiyorsanız, aile içerisinde beslenme düzeninizde değişikliğe gitmeniz gerekiyor. Ardından, uzun süren teknoloji bağımlılığına ara verip, hareketli hayata geçiş ile çocuğunuzda kilo problemini oluşmadan ortadan kaldırabilmenizin birkaç önerisi. İstinye Üniversitesi Sağlık Uygulama ve Araştırma Hastanesi Çocuk Endokrinolojisi Bölümü Doç.Dr. Sevil Arı Yuca, obezite hastalığının bebeklik döneminden nasıl ortaya çıktığını ve devam eden süreçte sizleri nelerin beklediyle, tedavi süreçlerini tüm detaylarıyla paylaşıyor!

Bebek ve çocuklarda görülen obezitenin nedenleri neler?

Çocukluk çağında ortaya çıkan obezite sebeplerİ, çevresel nedenlerden, altta yatan hastalığa veya uzun süreli ilaç kullanımına bağlı sorunlara kadar oldukça çeşitlidir. Bunlar arasında en sık karşılaşılan ve önlenmekte en çok zorlandığımız, çevresel etkenlerdir. Bununda asıl oluşum mekanizması, çocukta depolanan, harcanamayan enerji fazlalığıdır. Bazen fazladan alınan enerjinin çocuğun günlük harcadığı enerji miktarını aşması söz konusu olabileceği gibi, bazen de yaşıtlarıyla aynı miktarda enerji almasına rağmen tüketimin yetersiz kalmasına bağlı olarak da pozitif enerji dengesi obezite ve yağ dokusunda depoların artmasıyla sonuçlanmaktadır.

Altta yatan bir hastalığa bağlı ortaya çıkan obezite nedenleri içinde en önemli grubu endokrin hastalıklar oluşturur. Tiroid, büyüme veya cinsiyet hormonlarının yetersiz salınması veya prolaktin, kortizol gibi hormonların fazla salınması, obeziteye neden olur. Ayrıca uzun süren obezite durumlarında obezitenin kendisi hormonal bozukluklara neden olabilir. Bazı hastalıklar ise hem genetik hem de endokrin nedenlerle bu duruma yol açar.

Anne sütü yerine hazır besinlerle büyüyen bebeklerde obezitenin görülme olasılığının yüksek olduğu doğru mu?

Evet, doğru çünkü anne sütünün mucizevi bir özelliğe de başta su içeriği fazla iken emmenin sonlarına doğru yağ içeriği artarak çocukta doygunluk hissi oluşturup, bebeğin memeyi kendiliğinden bırakmasını sağlar. Hazır mamaların içeriği sabit olduğu için çocukta tokluk hissi oluşturmaz, iştahlı veya bilinçsiz beslenen çocuklarda fazla enerji alınımına neden olabilir.

Obeziteyle karşı karşıya olan çocukları bekleyen problemler neler?

Toplumumuzda maalesef tombul çocuk sevgisi yaygındır. Ancak obezitenin ortaya çıkarabileceği sorunlar konusunda toplumun bilinçlenmesi gerekir. Hedef kitle bebek ve çocuk hatta genç olduğunu düşünürsek, çok erken yaşlarda başlayan psikososyal etkilenmenin izi erişkin dönemde kolay silinemez, hatta öyle şekillendiği için kalıcı toplumsal hasar oluşturur. Uzun süren obezite, öncesinde hiçbir hastalığı olmasa da obezitenin bir sonucu olarak çok daha genç yaşlarda şeker hastalığı, kalp hastalıkları, hipertansiyon, hiperlipidemi.

Obezite genetik bir problem mi, sonradan mı ortaya çıkar?

Obezite nedenleri içinde az yeri kaplayan genetik nedenler vardır. Bunlarda saf obeziteden ziyade eşlik eden başka sağlık sorunları da bulunur. Bulgular bazen aşikar olabilir bazen de yalnız hekimin bilip araştırdığında erken saptanabilir. Bu tür obezitelere sendromik obezite denir ve genellikle 4 yaştan önce başlar. Diğer aile bireylerinde de benzer durum vardır. Tek başına obeziteye neden olan gen çalışma düzeyinde bulunmuştur ancak bu obezite nedenleri arasında çok az bir yer tutar.

Ailenin çocuk üzerinde disiplinsiz yemek alışkanlıkları obeziteye yol açar mı?

Aileler bebek ve çocuk beslenmesi konusunda mutlaka bir çocuk hekimi tarafından bilinçlendirilmelidir. Anneler hep çocuklarının az yemesinden şikayetçidir. Önemli olan miktar olarak fazla yemesi değil, büyümesi için gerekli olan besin gruplarından yeteri kadar almasıdır. Buda normal standart bir ev beslenmesi ile sağlanabilir. Çocuğun açlık hissini tatmasına da izin vermek gerekir. Sürekli beslenen çocuklar, hep acıkmadan yerler böylece tokluk hissini de tanıyamazlar.

Tombul çocuklar sağlıklı olarak düşünülür ancak obez olabilecekleri akla gelmez. Ailelere bu konuda uyarılarınız neler?

Tombul çocuk ve erişkinin estetik ve sağlıklı kabul edildiği çağı geride bırakalı çok zaman oldu denilebilir. Gençler biraz daha kilodan tedirgin olsada artık daha küçük çocuklarda da bu aileleri tedirgin etmeli. Toplum arasında yaygın olan bir görüşte ergenlikte boyu uzar kiloyu atar düşüncesi var. Bu çok yanlış çünkü ergenlik boy uzama potansiyeli yanında kilo alma eğilimini de beraberinde getirir. Ergen olunca kilo verecek diye beklerken daha fazla şişmanlayacaktır. Çocuklar bebeklik döneminden başlayıp ergenliğe kadar sağlıklı beslenmeli, hareketli, sportif bir yaşama özendirilmelidir. Bu bilinç, küçük yaşlarda oluşturulmaz ise 15 yaşından sonra sağlıklı yaşam şartlarını oluşturmada zorlanırlar. Bizim söyleyeceğimiz şey, anne babalar çocukların haretini kısıtlamamalı, spora teşvik etmeleri onlara ‘çocukluklarını yaşamalarına’ izin vermeleridir. Çocukların hareket etmelerini engelleyen elektronik cihaz kullanımı sınırlandırılmalı hatta aile bireylerinin de örnek olabilmek adına düzenli şekilde teknolojiyi kullanmaları gerekir.

Obez çocuklar için spor yaptırmak mümkün mü?

Elbette en önemlişey spor yapmak ve hareketli bir yaşantıya özendirmektir. Çünkü fazla depolanan enerjiyi boşaltmanın başka yolu yoktur. Çocuk ihtiyacı kadar beslense dahi depolanan yağ dokusuna dönüşmüş enerjiyi yakmadıkça kilo almaya devam ederler. Ancak çocuklarda spor seçimi de yine uzmandan görüş alındıktan sonra doğru yönlendirme ile yapılmalıdır. Mesela 20-30 kg fazla kilo taşıyan bir çocuğu, basketbol veya voleybol grup çalışmasına gönderilirse diğerlerine yetişemez ve spor yapmak istemez veya futbolda hep kaleci olur bu ona enerji harcatmaz. Fazla kilosu olan çocuklar, öncelikle yürüme ve basit egzersizlerle başlatılmalı ve kilo verdikçe diğer sporlara yönlendirilmeli. Çocuk ve ergenlerde aşırı kilo ile koşu bandı kullanımı da zararlıdır. Gelişmekte olan diz eklem kıkırdakları hasarlanabilir. Serbest, tempolu ve düzenli yürüyüş en önemli spordur. Ancak yalnız yürüyüş de yetmez antremanlı en az 60 dk süren, gün aşırı haftada en az 3 gün aktif spor da yapmalıdır. Çocuğun devamlılığını sağlamak için sevdiği uygun bir spora yönlendirilmeli, anne babanın isteği diretilmemeli, seçenek sunulmalıdır.

Çocuklarda görülen obezitenin tedavi yöntemleri ve olası önlemleri neler?

Hangi nedenle oluşursa oluşsun en önemli ve uzun süreli kalıcı olan tedavisi, yaşam şekli değişikliğidir. Sağlıklı hareketli bir yaşam şekli ve sağlıklı beslenme benimsetilmelidir. Bu tedavi hiçbir zaman yalnız çocuğu bağlamaz, tüm aileyi ilgilendirilir. Evde her türlü abur-cubur varken, pastalar börekler yapılırken sen bunları yememelisin olmaz. Önerilen beslenme sağlıklı ve doğru olandır hiç kimse böyle beslendiği için ölmez veya hastalanmaz. Evde herkes otururken bir çocuğa hadi git yürü yada spor yap denilemez. Uygulamalarla çocuk teşvik edilmelidir. Bunun dışında obeziteye neden olan endokrin bir neden varsa veya obezite herhangi bir sağlık sorununa yol açmışsa ona yönelik tedaviler verilir.

Çocukluk çağında yalnız obezite tedavisi için kullanılan ilaçların kullanımı kısıtlıdır ve mutlaka çocuk endokrin hekiminin değerlendirip karar vermesi gerekir. Bunları kullanım yaşında 14-16 yaştan önce yoktur. Obezite cerrahisinin çocukluk çağında tedavide yeri yoktur.

Çocukların teknolojiye olan bağımlılığı obeziteyi tetikliyor diyebilir miyiz?

Özellikle elektronik aletler en basiti akıllı telefonlar, çocuğun hareketini oldukça azaltıyor. Bir parmağı ile dünya elinde olan çocuklar engellenemez cazibe ile saatlerce elektronik cihazla vakit harcayarak hareketsiz kalmış oluyor. Bu alışkanlıkların mutlaka bir sınırı olmalı. Yalnız bu sınır tüm aileyi kapsamalıdır. Ayrıca günümüzde çok az çocuk okula yürüyerek gidiyor.

Ailelere çocukları için uygulayabileceği beslenme önerileri neler?

Bebeklikten itibaren sağlıklı beslenmeli. İlk bir yıl hatta alırsa iki yaşına kadar anne sütü ile beslenmelidir. Ek gıdaya geçişte bir hekimden doğru bilgiler alınmalıdır. Küçük yaşlarda çocuklar sebze ve meyve yemeğe alıştırılmalıdır. Hazır gıdalar, hamur işleri ve yüksek kalorili besinlerin diyetteki yeri azaltılmalı, çocuk kendisi isteyene kadar şekerli besinlere ağırlık verilmemelidir. Bir çocukta 3 yaşa kadar damak tadı oluşur, nasıl alışırsa öyle gidecektir. Çocuklara sağlıklı beslenme benimsetilirken diğer bireyler kötü örnek oluşturmamalıdır. Çünkü çocuklar, çevreyi taklit eder, gençler ise kendilerine karışılmasından hiç hoşlanmaz. Erişkinlerin yaşayarak yansıttığı mesaj çok önemlidir.

Bebek Muhabbeti Dergisi Şubat Sayısından alıntıdır:

https://readymag.com/bebekmuhabbeti/subat2017/cocuklardaobezite1/

İlginizi çekebilir

GÖRÜŞLERİNİZİ BİZİMLE PAYLAŞABİLİRSİNİZ